Een uitgebreid stuk vertaling en originele tekst over een onderwerp dat vandaag nog steeds minstens zo actueel is als in het begin van de jaren 1980: Afghanistan. Ook in deze laatste editie volgt hierna eerst de Engelse tekst, daarna mijn vertaling in het Nederlands.
“However, the new military dimension to the conflicts between Vietnam and Kampuchea and between China and Vietnam put the Soviet Union in a very difficult position and greatly contributed to the fatal decision made by the Brezhnev leadership to invade Afghanistan at the end of 1979. Afghanistan was a poor, semi-feudal country and nobody really expected it to become an American satellite if the Taraki-Amin regime collapsed. However, the fear was that it might become an ally of China, which could then form a tripartite alliance with Pakistan. The Soviet invasion of Afghanistan in 1979 was a pre-emptive strike to prevent this happening. This is a simplified version of a rather complex regional policy, but serves to illustrate the way in which Brezhnev was thinking.
(…) As head of the KGB Andropov must certainly have been a member of the special military strategic group which was given the task of planning the Afghanistan operation. It is quite possible, as reported in Time magazine on the basis of an interview with the KGB defector Vladimir Kuzichkin, that the KGB did have some serious reservations about the whole affair. But it was precisely the job of the KGB to present a complete picture of all contingencies, including possible difficulties and complications, especially in the post-invasion task of running the country. And it could only have been expected that these complications would be formidable, if the job was to be done properly. However, it is difficult to imagine that Andropov voted against the final decision, or even abstained – normal Soviet administrative practice would have required him to resign from the KGB chairmanship if either had been the case.
The Soviet Union has a long history of friendly relations with the rulers of Afghanistan, including the Afghan monarchy. A largely feudal, multinational and multiracial country, Afghanistan was clearly not ready for a socialist revolution: what was needed was gradual modernization through economic development. The political situation deteriorated in 1973 and Mohammed Daoud overthrew the monarchy. Daoud himself was overthrown in the ‘April Revolution’ in 1978, led by pro-Soviet army officers who had been trained in the Soviet Union. The new government declared itself to be Marxist, but when it attempted to transform Afghanistan into a socialist country, a civil war began. This is not an uncommon phenomenon in situations where socialism is imposed upon a feudal, underdeveloped society. Not surprisingly, the Soviet Union, which had been Afghanistan’s main economic partner for decades, supported the new socialist government. However, it became increasingly unstable, and when the President, Mohammed Taraki, who enjoyed Brezhnev’s support, was assassinated Soviet intervention could have been forecast. In fact, the army had been demanding an invasion for some time. It finally took place on 29 December 1979.
Was the invasion a miscalculation? It is impossible to answer that question without more information about the actual objectives and their timescale. If Soviet intelligence reports were serious and objective, the present situation must have been predicted. This means that the Soviet government under Brezhnev was prepared to pay the political, military and economic cost of the invasion. At the end of 1979 the political price was actually not very high. Relations with the USA had already seriously deteriorated because the US Senate had made it clear as early as September 1979 that the SALT II treaty would not be ratified. President Carter had searched desperately for a pretext to shelve the treaty, and in the end had resorted to the clumsy device of a Soviet ‘combat brigade’ in Cuba and demanded its removal – the brigade had actually been there since the ‘Cuban Crisis’ of 1962. The Soviet government simply ignored this demand. Relations with China were at their lowest level for years – the Chinese invasion of Vietnam at the beginning of 1979 had made a military confrontation with China a real possibility. The revolution in Iran was not welcomed in the Soviet Union; it was a fanatical religious upsurge which interrupted the previously quite good relations between the Soviet Union and the Iranian monarchy. Khomeini’s revolution was not only anti-American, it was anti-Soviet as well. Therefore the possibility that the long, 2,000-mile border with Afghanistan could become an additional source of military trouble was probably unthinkable to Soviet military strategists. This border is especially sensitive because on either side of it live Tadzhik, Turkmen and Uzbek peoples and other smaller ethnic groups. The Afghans and Pathans live in the east and south of the country and do not actually constitute a majority. There are also large groups of Hazarars of Mongolian origin and some Iranian groups. The borders between Afghanistan and Pakistan were also artificially created, rather than along ethnic lines. The only true unifying factor of the twenty-odd nations which make up Afghanistan is religion – most of the population are Sunni Moslems.
Soviet military experts might have saved themselves a great deal of trouble if they had read the works of Professor Nikolai Vavilov, a remarkable Soviet scientist and a genuine hero in the struggle for the establishment of scientific principles in Soviet genetics. Vavilov was famous for his botanical-geographical expeditions, of which the most important was to Afghanistan in 1924-26. He visited many parts of the country which had never been seen by Europeans and was the first geographer to make maps of several areas. He also wrote about his expedition, and his description makes it clear that there was a great deal of local hostility, directed both towards him and towards other villages and tribes. Vavilov made a further observation which is probably relevant to current problems in Afghanistan: there was a tradition of cultivating a unique, fast-growing poppy, Papaver somniferum, from which opium is produced and exported. It is now known that the production of opium in Afghanistan increased during the 1960s and 1970s – the remote villages in the main valleys, completely independent from the central government, were very suitable for cultivation of this crop, which also spread into North Pakistan, where government control was again, non-existent. The Soviet invasion was not only an affront to national pride, it also disrupted the normal opium and heroin trade route. Socialism did not suit the opium traders, and as the war intensified, the main centres of poppy cultivation as well as the opium and heroin trade were transferred to the northern parts of Pakistan, which is probably the largest centre of heroin production in the world.
The Soviet invasion actually led to an increase in the production of opium and the manufacture of heroin in North Pakistan and probably in some border areas of Afghanistan as well. There are several reasons for this. Firstly, most of the villagers in the border area are now well armed and therefore are not afraid of interference. Secondly, the war has created a serious refugee problem but at the same time (particularly since money is needed for food and arms) a cheap source of labour for the heroin producers. Thirdly, the energetic measures against the cultivation of Papaver somniferum in Turkey and in Iran under the new Islamic government drastically curtailed the role of these countries as drug producers. Heroin from the Herat region of Afghanistan would normally have crossed through Iran. Now drug smugglers prefer a route through Pakistan. The measures against the opium gangs in countries like Thailand have also been effective, while the border regions of Pakistan are beyond government control and are much better armed against any possible punitive action. Heroin and opium produced in Afghanistan began to penetrate Soviet Central Asia in 1970, and drug addiction began to become a problem (though never as serious a problem as in the West). Now all the drug traffic in this direction has been stopped and the only open route is to the West. The British media have reported an increase of 230 per cent in the amount of heroin seized by customs officers over the last two years, and over 80 per cent of this came from Pakistan.
I have deliberately paid attention to this seemingly insignificant part of the Afghan affair, because this was probably the main miscalculation of Soviet intelligence – it was dangerous for the Soviet army to enter well-established centres of drug production and traffic. The war may continue for years in such places. It is also true, however, that the drug traffic aggravates divisions and quarrels between different guerrilla groups.
Afghanistan is often referred to as the ‘Soviet Vietnam’. In fact, in a military sense the Afghan war is very different from the war fought by the United States in South-East Asia. The only thing that they have in common is that both military campaigns started as an attempt to prevent Chinese domination in the region. The Soviet Union does not need ‘victory’, nor does it need an unequivocally Communist regime in Afghanistan. It needs a friendly regime, and one which has authority over the entire country. It is unrealistic to imagine that the Soviet Union could simply withdraw from Afghanistan now, leaving the Karmal government to fight against numerous hostile military groups and probably lose. Like the American wish to ‘Vietnamize’ the war in Vietnam, the Soviet Union would certainly like to ‘Afghanize’ the civil war in Afghanistan. Andropov’s main problem (and it was Brezhnev’s main problem as well) is not the absence of a desire for a negotiated solution, but simply the absence of a single opposite number with whom to negotiate. In Vietnam the United States did have a real negotiating partner in the North Vietnamese government, but the Afghan guerillas are not united and their national and tribal differences make the likelihood of unification improbable. Nor is there any country which could negotiate on their behalf. Pakistan could perhaps represent the guerilla groups, if only because it is one of the main victims of a war which has brought to it more than two million Afghan refugees. There is also a national affinity with some of the Afghan ethnic groups. But resistance groups in other parts of Afghanistan, representing other tribes, are unlikely to accept the meditation of Pakistan.
What can one expect from Andropov in such circumstances? I believe he is likely to propose negotiation to General Zia of Pakistan, who will probably refuse the offer. Zia knows that his government cannot control the Pathans and Afghans, and would have far less influence over the other nations living in Afghanistan. Like the Iranians, he will make a preliminary Soviet withdrawal a precondition for negotiation, which would be absolutely unacceptable to the Soviet side at present. The Pakistani refusal to enter negotiations will reduce the political cost of the Soviet presence. The military cost is not very high. There are no signs of discontent about the war in the Soviet military establishment, and there is no anti-war movement in the country at large. ‘Afghanization’ of the war will apparently be attempted, but it will be a slow, gradual process. The expectation of some Western observers that Andropov will ‘move to cut losses in Afghanistan while it is still Brezhnev’s war, not his own’, and that he may be ready to sacrifice Brezhnev’s puppet leader, Babrak Karmal, in order to ‘mend fences in the Islamic world, especially with the tempting target of Iran’, is wishful thinking. Andropov simply cannot (and probably has no desire to) do this. He will opt for time, and capitalize in propaganda terms on the refusal of Pakistan to talk on behalf of the Afghan resistance. In many respects this war resembles the long war in the Caucasus in the first half of the nineteenth century, as well as the war in Tadzhik, Uzbek and Turkmen areas in the second half of the nineteenth century and the civil war in Soviet Central Asia in 1919-28. The Sovietization of the Moslem areas of the Soviet Union was a very long process, and continued until the early 1930s.” (p. 163, 168-173)
“Hoe dan ook, de nieuwe militaire dimensie van de conflicten tussen Vietnam en Cambodja en tussen China en Vietnam brachten de Sovjet-Unie in een lastig parket en droegen in grote mate bij tot de fatale beslissing van Brezjnevs leiderschap om eind 1979 Afghanistan binnen te vallen. Afghanistan was een arm, semi-feodaal land en niemand verwachtte echt dat het een Amerikaanse satelliet zou worden als het Taraki-Aminregime ten val kwam. De vrees was dat het een bondgenoot van China zou kunnen worden, die dan een tripartite kon vormen met Pakistan. De Sovjet-invasie van 1979 was een preventieve aanval om zulks te verhinderen. Een vereenvoudigde weergave van een behoorlijk ingewikkeld regionaal beleid, maar het kan dienen ter illustratie van hoe Brezjnev dacht.
(…) Als hoofd van de KGB moet Andropov in ieder geval lid geweest zijn van de speciale militair-strategische groep die de opdracht kreeg de Afghaanse invasie te plannen. Het is best mogelijk dat, zoals gerapporteerd in Time-magazine op basis van een gesprek met KGB-overloper Vladimir Kuzichkin, de KGB een aantal ernstige bedenkingen had bij de hele zaak, maar het was precies de taak van de KGB een volledig beeld te verschaffen van alle eventualiteiten, mogelijke moeilijkheden en verwikkelingen inbegrepen, in het bijzonder wat betreft het na de invasie besturen van het land. En er kon, als die job goed gedaan werd, alleen maar verwacht worden dat de complicaties enorm zouden zijn. Het is echter moeilijk te geloven dat Andropov tegen de eindbeslissing zou gestemd hebben, of zich zelfs maar had onthouden – in welk geval de normale administratieve Sovjet-praktijk van hem geëist zou hebben dat hij ontslag nam als KGB-voorzitter.
De Sovjet-Unie heeft een lange voorgeschiedenis van vriendschappelijke relaties met de Afghaanse heersers, de monarchie inbegrepen. Als grotendeels feodaal, multinationaal en multiraciaal land was Afghanistan duidelijk niet klaar voor een socialistische revolutie: wat nodig was, was een geleidelijke modernisering door economische ontwikkeling. De politieke situatie werd echter slechter in 1973 en Mohammed Daoud wierp de monarchie omver. Daoud zelf werd aan de kant gezet tijdens de “Aprilrevolutie” van 1978, geleid door pro-Sovjet-officieren die opgeleid waren in de Sovjet-Unie. De nieuwe regering verklaarde zichzelf marxistisch, maar toen ze probeerde Afghanistan om te vormen tot een socialistisch land ontstond een burgeroorlog. Geen ongewoon fenomeen in situaties waarin socialisme opgelegd wordt aan een feodale, onderontwikkelde samenleving. Niet verbazingwekkend ook dat de Sovjet-Unie, die al decennia Afghanistans belangrijkste economische partner was, de nieuwe socialistische regering steunde. Die werd echter meer en meer onstabiel, en toen de president, Mohammed Taraki, die genoot van Brezjnevs steun, vermoord werd, was de Sovjet-interventie te voorspellen. Het leger had in feite al een tijdje op de invasie aangedrongen. Ze vond uiteindelijk plaats op 29 december 1979.
Was die invasie een misrekening? Die vraag valt onmogelijk te beantwoorden zonder meer informatie over de feitelijke doelen en hun tijdschaal. Als de Sovjet-spionagerapporten ernstig en objectief waren, moet de huidige situatie wel voorspeld zijn. Dat betekent dat de Sovjet-regering onder Brezjnev bereid was de politieke, militaire en economische prijs voor de inval te betalen. Eind 1979 was de politieke prijs trouwens niet erg hoog. De relaties met de VS waren al serieus achteruitgegaan toen de Amerikaanse senaat in september 1979 duidelijk maakte dat ze het Salt II-akkoord niet zou ratificeren. President Carter had wanhopig gezocht naar een voorwendsel om dat akkoord te begraven en vond daarvoor uiteindelijk niks beters dan het onnozele feitje dat er op Cuba een Sovjet-“gevechtseenheid” gestationeerd was. Hij eiste de terugtrekking daarvan, terwijl die eenheid daar eigenlijk al zat sinds de ‘Cubaanse Crisis’ van 1962. De Sovjet-regering negeerde de eis dan ook eenvoudigweg. Ook de relaties met China waren al jaren niet meer zo slecht geweest – de Chinese invasie van Vietnam in het begin van 1979 had van een militaire confrontatie met China een reële mogelijkheid gemaakt. De revolutie in Iran was ook al niet verwelkomd door de Sovjet-Unie: het was een fanatiek religieuze opstand, die de voorheen vrij goede relaties tussen de Sovjet-Unie en de Iraanse monarchie verstoorde. Khomeini’s revolutie was niet alleen anti-Amerikaans, maar ook anti-Russisch. Daarom werd de mogelijkheid dat de 2000 mijl lange grens met Afghanistan een bijkomende bron van militaire problemen zou worden volkomen onaanvaardbaar voor de militaire strategen van de Sovjets. Die grens was bijzonder gevoelig omdat er aan beide zijden Tadzjiekse, Turkmeense en Oezbeekse volkeren en andere kleinere etnische groepen leefden. De Afghanen en Pathanen wonen in het oosten en zuiden van het land en vormen zelfs geen meerderheid. En dan zijn er ook nog grote groepen van Hazararen van Mongoolse origine en een paar Iraanse. De grenzen tussen Afghanistan en Pakistan waren trouwens ook kunstmatig en volgden niet de etnische lijnen. De enige echt verbindende factor tussen de meer dan twintig volkeren van Afghanistan is religie – het grootste deel van de bevolking is soennitisch.
De militaire Sovjet-experten konden zich misschien een hele hoop moeite bespaard hebben als ze de werken hadden gelezen van professor Nikolaj Vavilov, een prominente Sovjet-wetenschapper en echte held in de strijd voor het invoeren van wetenschappelijke principes in de Sovjet-genetica. Vavilov was beroemd vanwege zijn botanisch-geografische expedities, waarvan de voornaamste die naar Afghanistan in 1924-1926 was. Hij bezocht vele delen van het land die nog nooit door een Europeaan gezien waren en was de eerste geograaf die kaarten maakte van een aantal regio’s. Hij schreef ook over de expeditie en zijn beschrijving maakt duidelijk dat er heel veel lokale vijandigheid was, zowel tegenover hem als tegenover andere dorpen en stammen. Vavilov merkte ook nog iets anders op dat wellicht relevant is voor de huidige problemen in Afghanistan: er bestond een traditie van het kweken van een unieke, snelgroeiende klaproos, Papaver somniferum, waaruit opium voor de export wordt gemaakt. Het is nu geweten dat de productie van opium in Afghanistan toenam tijdens de jaren 1960 en 1970: de afgelegen dorpen in de belangrijkste valleien, volkomen onafhankelijk van de centrale regering, waren zeer geschikt voor de kweek van dit gewas, die zich ook verspreidde tot in Noord-Pakistan, waar controle door de regering eveneens onbestaande was. De Sovjet-invasie was niet alleen een affront voor de nationale trots, maar verstoorde ook de handelsroutes voor opium en heroïne. Socialisme paste niet in het kraam van de opiumhandelaars en toen de oorlog intenser werd, verlegden de belangrijkste centra van de papaverteelt en opium- en heroïnehandel zich naar de noordelijke delen van Pakistan, welke nu wellicht het grootste centrum van heroïneproductie in de wereld vormen.
De Sovjet-invasie leidde zelfs tot een toename in de productie van opium en heroïne in Noord-Pakistan en wellicht ook in een aantal grensgebieden van Afghanistan. Daar zijn een aantal redenen voor. Ten eerste zijn de meeste dorpelingen in het grensgebied nu goed bewapend en daarom niet langer bang voor interventie. Ten tweede heeft de oorlog een serieus vluchtelingenprobleem gecreëerd, maar tegelijk (vooral omdat er geld nodig is voor voedsel en wapens) een goedkope bron van arbeid voor de heroïneproducenten. Ten derde hebben de energieke maatregelen tegen de kweek van Papaver somniferum in Turkije en Iran onder de nieuwe islamitische regering de rol van deze landen als drugsproducenten drastisch ingeperkt. Heroïne uit de Afghaanse Herat-regio zou normaal via Iran gegaan zijn, maar drugssmokkelaars geven nu de voorkeur aan een route door Pakistan. De maatregelen tegen opiumbendes in landen als Thailand zijn ook effectief gebleken, terwijl de grensregio’s van Pakistan niet onder controle van de regering staan en veel beter gewapend zijn tegen elke mogelijke strafexpeditie. Heroïne en opium geproduceerd in Afghanistan begon Sovjet-Centraal-Azië binnen te dringen in 1970 en drugsverslaving werd een probleem (hoewel nooit zo’n ernstig probleem als in het Westen). Nu is alle drugstrafiek in die richting gestopt en de enige open route is naar het Westen. De Britse media hebben in de laatste twee jaar een toename van de door de douane in beslag genomen hoeveelheid heroïne gerapporteerd van 230 procent, waarvan meer dan 80 procent uit Pakistan kwam.
Ik heb bewust aandacht besteed aan dit schijnbaar onbetekenend deel van de Afghaanse kwestie omdat het wellicht de belangrijkste misrekening van de Sovjet-spionage was: het was gevaarlijk voor het Sovjet-leger binnen te dringen in goed uitgebouwde centra voor drugsproductie en –trafiek. De oorlog kan op zo’n plaatsen jaren doorgaan. Het is echter ook waar dat de drugshandel de geschillen en ruzies tussen de verschillende guerillagroeperingen ernstiger maakt.
Afghanistan wordt ook wel eens het ‘Sovjet-Vietnam’ genoemd. In feite is de Afghaanse oorlog in militair opzicht echter heel verschillend van de oorlog die de V.S. vechten in Zuid-Oost-Azië. Het enige dat de militaire campagnes gemeen hebben, is dat ze beiden begonnen zijn als een poging om Chinese dominantie in de regio te voorkomen. De Sovjet-regering heeft geen ‘victorie’ nodig, noch een duidelijk communistisch regime in Afghanistan, ze heeft behoefte aan een bevriend regime, een regime met gezag over het hele land. Het is ook onrealistisch zich in te beelden dat de Sovjet-Unie zich nu simpelweg kan terugtrekken uit Afghanistan en het gevecht tegen de talloze vijandige militaire groepen overlaten aan de Karmal-regering, die ze wellicht zou verliezen. Zoals de Amerikanen de oorlog in Vietnam willen ‘Vietnamiseren’, zou de Sovjet-Unie met graagte de burgeroorlog in Afghanistan ‘Afghaniseren’. Andropovs voornaamste probleem (en het was ook Brezjnevs hoofdprobleem) is dan ook niet de afwezigheid van de wens om tot een onderhandelde oplossing te komen, maar het gebrek aan een eenduidige tegenstander om mee te onderhandelen. In Vietnam vonden de Verenigde Staten een echte gesprekspartner in de Noord-Vietnamese regering, maar de Afghaanse guerilleros zijn niet verenigd en hun nationale en tribale geschillen maken een dergelijke verenigen ook onwaarschijnlijk. Er is daarenboven geen enkel land dat namens hen zou kunnen onderhandelen. Pakistan zou misschien de guerillagroeperingen kunnen vertegenwoordigen – al is het maar omdat het een van de voornaamste slachtoffers is van een oorlog die twee miljoen Afghaanse vluchtelingen heeft opgeleverd en omdat er nationale verbondenheid is met een aantal van de Afghaanse etnische groepen -, maar verzetsgroepen in andere delen van Afghanistan, die andere stammen vertegenwoordigen, zullen wellicht niet geneigd zijn de bemiddeling van Pakistan te aanvaarden.
Wat kunnen we onder die omstandigheden van Andropov verwachten? Ik geloof dat hij graag onderhandelingen zou voorstellen aan de Pakistaanse generaal Zia, die dit aanbod waarschijnlijk zou afslaan. Zia weet dat zijn regering geen controle over de Pathanen en Afghanen en nog veel minder invloed op de andere Afghaanse volkeren heeft. Zoals de Iraniërs zal hij een voorafgaandelijke terugtrekking van de Sovjets als voorwaarde voor onderhandelingen stellen, wat dan op dit moment weer volkomen onaanvaardbaar zou zijn voor de Sovjets. De Pakistaanse weigering om deel te nemen aan de onderhandelingen zal de politieke kost van de Sovjet-aanwezigheid doen afnemen, terwijl ook de militaire kost niet erg hoog is. Er zijn geen tekenen van ontevredenheid over de oorlog bij het Sovjet-Russische militaire establishment en er is in het land als geheel geen anti-oorlogsbeweging. ‘Afghanisering’ van de oorlog zal kennelijk geprobeerd worden, maar dat zal een traag, geleidelijk proces worden. De verwachting van sommige Westerse commentatoren dat Andropov zal ‘proberen de verliezen in Afghanistan te beperken terwijl het nog Brezjnevs oorlog is en niet de zijne’ en dat hij misschien bereid is Brezjnevs stroman Babrak Karmal op te offeren om, ‘vooral met het oog op het uitdagende doel Iran, de relaties met de islamitische wereld te verbeteren’, is niet meer dan wensdenken. Andropov kan dat niet doen (en wil dat waarschijnlijk ook niet). Hij zal proberen tijd te winnen en propagandistisch winst te halen uit de weigering van Pakistan te spreken namens het Afghaanse verzet. In veel opzichten lijkt deze oorlog dan ook op de lange oorlog in de Kaukasus in de eerste helft van de negentiende eeuw, de oorlog in de Tadzjiekse, Oezbeekse en Turkmeense gebieden in de tweede helft van de negentiende eeuw, en de burgeroorlog in Sovjet-Centraal-Azië in 1919-1928. De Sovjetisering van de moslimgebieden van de Sovjet-Unie was een heel lang proces en duurde tot het begin van de jaren 1930.”
Eerdere delen uit deze serie:
